Frans Wijninga en Mark van Hunen zijn gespecialiseerd in het reviseren van rijwerken. Met hun bedrijf dat ze samen met Marks vrouw Debbie runnen, vervangen de mannen dagelijks complete rijwerken, maar ook losse onderdelen zoals loopwielen, sprockets, onder- en bovenrollen, spanveren en platen. De specialisten krijgen het steeds drukker. ‘En we hebben écht niet de indruk dat het een tijdelijke opleving is.’
'Revisie gewoon aan de orde'
Bedrijven krijgen volgens Frans en Mark steeds meer oog voor hun rijwerk en zijn bewust met de verlenging van de levensduur bezig. ‘Daar zijn verschillende redenen voor’, vertelt Frans. ‘Allereerst vanwege de levertijden bij machinebouwers. Als het rijwerk van je kraan op is en je moet nog 1.000 uur, dan kun je weinig anders dan reviseren.’ Mark ziet ook dat machines meer uren maken, efficiënter worden ingezet. ‘En dan is een revisie op een bepaald moment gewoon aan de orde.’
Complete werkplaats
In de ruim 750 vierkante meter grote werkplaats van Rijwerkrevisie staat een keur aan apparatuur opgesteld voor het reparatie- en revisiewerk. Grote machines worden op het buitenterrein onderhanden genomen, kleinere in de werkplaats. Centraal in de ruimte staat de trots van het bedrijf; een kettingpers met een capaciteit van maar liefst twee keer 180 ton. Mark, die de scepter over de werkplaats zwaait, vertelt: ‘Hoe groot de schakel ook is en hoe vast die ook zit, met deze pers krijgen we de pen eruit en erin. We kunnen elke machine in onze werkplaats servicen, maar ook op locatie staan we ons mannetje. Als een machine is gestrand met een kapotte schakel, kunnen we met onze servicewagen met kraantje en 100-tons mobiele pers de klus ook altijd klaren.’
Zelf ontwikkelde machine
Ook in de werkplaats te vinden; een rupsplaten-schroefmachine. Hiermee kunnen in recordtempo en heel precies bouten van rupsplaten op voorspanning worden gezet. De machine is door de specialisten van Rijwerkrevisie helemaal zelf ontwikkeld. Dat we hier met een onbetwiste specialist van doen hebben, blijkt ook uit de machine waarmee spanveren kunnen worden gerepareerd. Een uniek apparaat dat maximaal 80 ton kan persen.
Naast reparatie en revisie levert Rijwerkrevisie ook complete rijwerken en onderdelen voor de meeste merken en modellen rupsmachines.
Oude en nieuwe rollen en dakvorming
Tot zover wat Rijwerkrevisie voor u en uw bedrijf kan betekenen. Hoogste tijd voor praktische tips van Frans en Mark. Wat de specialisten regelmatig zien is dat aan één kant van de machine nieuwe en oude rollen worden vermengd, om en om bijvoorbeeld. ‘Niet doen’, waarschuwt Frans. ‘De nieuwe rollen worden ernstig overbelast omdat ze lager zitten dan de versleten rollen. Ze krijgen veel meer gewicht te dragen en slijten extra hard. Beter is de oude rollen die nog redelijk zijn, te monteren aan één kant van de machine en nieuwe rollen aan de voor- en achterkant van het rijwerk.’
Ophopende ketting
Waar de specialisten ook regelmatig voor om advies wordt gevraagd, is een ophopende ketting, ook wel dakvorming genoemd. ‘Hier zijn verschillende oorzaken voor’, vertelt Mark. ‘Denk aan werken in natte werkomstandigheden, lange tijd stilstand, versleten onderrollen, regelmatig met meer dan 4,5 km/uur rijden, te brede rupsplaten en de montage van alleen een nieuw sprocket. Oorzaak die we ook regelmatig zien: gebogen of versleten rupsplaten. En dan met name bij bredere rupsplaten van 800 en 900 mm. Wat er gebeurt is dat de seals gaan lekken, waardoor er vocht tussen pen en bus komt. Deze lopen dan vast.’ Mark heeft een praktische tip om de vastzittende pennen en bussen los te maken: over een hobbelige ondergrond rijden. ‘Werkt dit niet, dan moet de ketting uit elkaar worden geperst en pennen en bussen opnieuw worden ingevet. Of de ketting vervangen.’
Tekst gaat door onder de foto
Sprocketweetjes
De ketting springt over het sprocket. Wat is hier aan de hand? Mark van Hunen: ‘Waarschijnlijk is dan het sprocket versleten. Gebeurt het bij een nieuwe ketting en sprockets, dan is waarschijnlijk de kettingspannerveer gebroken. De ketting trekt zich terug, de kettingspanning gaat omlaag en de ketting springt over het tandwiel. Nieuwe veer, probleem opgelost.’
Tekst gaat door onder de foto
Materiaalophoping in het sprockettandvlak
Bij montage van een nieuw rijwerk zie je regelmatig materiaalophoping in het sprockettandvlak. Hierdoor klopt de kettingsteek niet meer ten opzichte van de steek van het sprocket, met als gevolg een grote klap, waarna de ketting gaat klimmen en weer terugvalt in het sprocket. Hoe kan dat nu opeens? Mark: ‘Meestal is de oorzaak dat het sprocket de verkeerde hoogte heeft voor de ketting ten opzichte van de half versleten onderrollen. Gevolg hiervan kan zijn dat dat de ketting naar de zijkant schuift en niet in lijn met het sprocket blijft. Kettinggeleiders zullen voor een deel helpen om dit probleem te voorkomen.’
Tekst gaat door onder de foto
Zo gaat uw rijwerk langer mee
Goed onderhoud van het rijwerk wordt beloond met een langere levensduur. Frans Wijninga vertelt wat goed onderhoud is: ‘Zorg voor de juiste kettingafstelling en controleer dit regelmatig nadat een nieuwe rijwerk is geplaatst. Meet en controleer slijtvlakken regelmatig. Zo komt u slijtageproblemen op het spoor. Zeker als de machine draait in schurende omstandigheden en zwaar wordt belast is regelmatige controle essentieel.’
Tekst gaat door onder de foto's
Frans vertelt dat het ook zaak is om de onderwagenonderdelen zo schoon mogelijk te houden. ‘Opgestapeld vuil, modder, stof en andere grondproducten zorgen voor verlies aan vermogen, een hoger brandstofverbruik en een snellere slijtage.’
Tips van de specialisten
- Wanneer u kiest voor vetgevulde en polysealed graafmachinekettingen verlengt u de externe levensduur van de bus met 20 procent. De interne busslijtage zal met 25 procent verminderen in vergelijking met droge kettingen. Let op: bij de eindpen zijn de seals meestal vervangen door hardstalen ringen.
- Door te kiezen voor de smalste rupsplaat bij de juiste gronddruk minimaliseert u de interne slijtage van pennen en bussen, worden de seals minder belast (dakvorming) en voorkomt u buigen of scheuren van de rupsplaten.
- Rijd zo min mogelijk achteruit. Graafmachinekettingen zijn ontworpen om vooruit te rijden. Excessief achteruitrijden kan snellere onderwagenslijtage veroorzaken. Sowieso vraagt achteruitrijden meer vermogen en dus meer brandstof.
- Rupsbouten die afbreken en rupsplaten die breken of van de ketting vallen. De oorzaak schuilt vaak in de montage; er zat roest en verf op de rupsplaten en kettingen. Schuur bij montage altijd verf en roest van de delen die elkaar raken. Er moet metaal-op-metaalcontact zijn.
Zo doe je dat: bouten en moeren vervangen
Bij het vervangen van onderdelen van het rijwerk moeten er ook nieuwe bouten en moeren op. Belangrijk is dat dit juist gebeurt. Mark en Frans geven advies waar u gelijk mee aan de slag kunt: ‘Belangrijk is dat bouten en moeren met moment worden aangedraaid. Daarbij heb je de keuze uit de conventionele methode en de alternatieve methode door aanvullend vast te draaien. In de machinehandleiding vind je de exacte aanhaalmomenten. Vertrouw sowieso niet op aanhaalmomenten die je bijvoorbeeld op internet vindt. Oudere machines bijvoorbeeld vragen een kleinere momentinstelling. Heeft u de machinehandleiding niet of niet bij de hand? Neem dan contact met ons op.’
Allerlei soorten en maten
Bouten en moeren zijn er in allerlei soorten en maten. Rijwerkrevisie heeft zowel metrische als Angelsaksische rupsbouten, sprocketbouten, rolbouten en geharde ringen op voorraad. Mark: ‘Deze passen op alle modellen rupsmaterieel. Rupsbouten zijn graad 12.9 of 13, rolbouten en sprocketbouten zijn graad 10.9. De bouten en moeren zijn gesmeed met een staallegering en hebben een hittebehandeling gehad, een en ander volgens de specificaties van de fabriek.’
Bij de montage is het essentieel dat alle verf van de verbindingspunten is verwijderd. Frans: ‘Lijn de onderdelen samen uit, plaats de bouten en schroef de moeren erop. Ons advies is om eerst alle bouten en moeren met 10 tot 20% van het moment vast te zetten en ze dan volledig aan te halen.’
In 10 stappen de staat van uw rijwerk in beeld
Benodigde gereedschappen:
- Rolmaat of lineaal
- Krompasser
- Schuifmaat of dieptemeter
- Werkplaatshandboek met slijtagetabellen
- Rekenmachine
Stap 1
Voordat we beginnen met de controle maken we het rijwerk schoon. Dan kunt u overal bij en weet u zeker dat u de juiste waarden meet.
Stap 2
De schakels hebben aan de bovenzijde een geharde slijtlaag. Is die nog voldoende dik? We meten dat als volgt: Bepaal net buiten de schakel de afstand tussen de schakelrail en de onderkant van de rupsplaat. Zoek de waarde op in de slijtagetabel en u weet of de schakel is versleten.
Stap 3
De slijtage van de ribben hangt sterk af van het gebruik van de kraan. Met een rolmaat of dieptemeter meet u simpel de hoogte van de rib op de plaat. In de tabel leest u vervolgens of de rib is versleten.
Stap 4
Bussen slijten onregelmatig door de voorwaartse, achterwaartse en verticale beweging. De slijtage bepaalt u door met een krompasser de kleinste diameter van een aantal bussen te bepalen. Beweeg het gereedschap daarvoor rond de bus. In de tabel vindt u de minimumwaarde. Zijn er happen uit de bus? Dan is vervangen een must.
Stap 5
We meten nu de interne slijtage van de pen en bus. Meet op verschillende plekken de lengte van vier aangesloten schakels, dus over vijf pennen. In de tabel leest u nu af in hoeverre de pennen en bussen zijn versleten.
Stap 6
De voorste en achterste onderrollen slijten het hardst. Reden is dat deze het meeste vuil oppakken. Meet met de krompasser de diameter van beide rolloopvlakken en raadpleeg weer de tabel voor de slijtage.
Stap 7
Net als de schakels, rollen, pennen en bussen slijt ook het loopwiel. Meet met de schuif- of rolmaat het hoogteverschil tussen de lage loopvlakken en het hoge flankoppervlak. De tabel vertelt of het wiel is versleten.
Stap 8
Van alle pennen geeft de eindpen het snelste de geest omdat deze het hardst slijt. Dit is namelijk een droge pen. Welke pen de eindpen is? Die met het kuiltje op de kopse kant en met de meeste ruimte tussen de schakels. U meet de slijtage door over vijf pennen (inclusief de eindpen) de lengte te meten. Kijk voor de slijtage weer in de tabel.
Stap 9
Ook het sprocket slijt. De slijtage is echter niet keihard te meten. Algemeen geldt dat als de tanden punten zijn geworden het sprocket moet worden vervangen. Moeten ketting, pennen en bussen worden vernieuwd? Vervang dan ook altijd het sprocket.
Stap 10
U heeft alles gemeten en in de slijtagetabel de verschillende waarden gevonden. Nu kunnen we berekenen hoe lang het rijwerk nog meegaat. De potentiële levensduur in uren vindt u door het aantal gedraaide uren te delen door de actuele slijtage in procenten. Vervolgens vermenigvuldigt u dit met honderd. In praktijk: de bussen hebben tot op heden 4.000 uur gedraaid en zijn voor 65 procent versleten. Dan is de potentiële levensduur 4000/65 * 100 = 6.153 uur. U kunt dus nog 2.153 uur draaien tot de bussen ‘op’ zijn.
Dit artikel is gesponsord door Rijwerkrevisie
