Op deze pagina leest u alles over emissiebeperking. Welke mogelijkheden zijn er? Heeft diesel nog toekomst? Waarom is het beperken van uitstoot ook alweer nodig? En wat kunt u er zelf aan doen?
In dit artikel:
Waarom emissiebeperking?
Al geruime tijd wordt gewaarschuwd dat de sector vaart moet maken met het verminderen van de uitstoot. Als het bedrijfsleven dit niet zelf oppakt, zal de overheid ingrijpen en harde maatregelen opleggen. Voorzitter Maxime Verhagen van Bouwend Nederland voorspelde dit al op de BouwMachines Kennisdag in 2017.
Een jaar later werd een TNO-rapport gepubliceerd met als boodschap dat bouwmachines veel meer schadelijke stoffen uitstoten dan tot dat moment werd aangenomen. De overheid had opdracht gegeven voor dit onderzoek.
Toen kort hierna het concept-Klimaatakkoord werd gepresenteerd, was het daarom geen verrassing dat hierin vergaande maatregelen werden aangekondigd. De uitstoot van graafmachines en wielladers moet fors minder, en liefst naar nul, zegt de overheid. Als de sector hier niet in slaagt, komt er een wettelijke plicht.
In het definitieve Klimaatakkoord, dat in juni 2019 werd gepresenteerd, zijn alle in het concept-rapport aangekondigde maatregelen 1-op-1 gehandhaafd. Als de uitstoot niet vóór 2026 fors omlaag gaat, volgen wettelijke maatregelen.
De snelle oplossing: Het Nieuwe Draaien
Hoe gek het ook klinkt: ingrijpende maatregelen zijn helemaal niet nodig om serieus werk te maken van emissiebeperking.
Wie zich de via Het Nieuwe Draaien aangereikte tips eigen maakt, kan in korte tijd flinke besparingen realiseren. Uit ervaringscijfers blijkt dat het dieselverbruik kan teruglopen met 8 tot 10 procent. Niet voor niets wijst de overheid in het al genoemde Klimaatakkoord nadrukkelijk naar Het Nieuwe Draaien als een van de programma's waarmee resultaten kunnen worden geboekt.
Investeringen in aanpassingen van machines zijn bij Het Nieuwe Draaien niet nodig. De kern is dat de machinist anders gaat werken. De praktijk is echter weerbarstig: veel machinisten zijn geneigd in hun oude patroon te vervallen.
'Je moet ze continu bij de arm nemen en meetrekken. Anders zakt het weg, en dan zijn die dure cursussen voor niets geweest', zegt Sytze Kloosterman (zie foto), die sinds 2004 tussen de twee- en drieduizend machinisten op cursus heeft gehad om hun te leren zo efficiënt mogelijk met de machine om te gaan.
Minder uitstoot met diesel
In de sector zijn velen ervan overtuigd dat voor zwaardere machines het gebruik van diesel voorlopig de norm blijft. Een grote motorenfabrikant als Deutz is bezig met de ontwikkeling van elektrische en hybride aandrijvingen, en experimenteert daarnaast met een krachtbron op waterstof. Maar de fabrikant ziet diesel voorlopig nog als groeimarkt. Deutz benadrukt ook dat, vergeleken met twintig jaar geleden, zijn dieselmotoren nu 95,7 procent minder NOx en 97,9 procent minder roetdeeltjes en fijnstof uitstoten.
Een soortgelijk verhaal houdt machinefabrikant JCB, die zelf ook motoren bouwt. Volgens JCB ligt de uitstoot van de nieuwst ontwikkelde generatie dieselmotoren 'dichtbij nul'. JCB beweert ook dat het gebruik van diesel minder belastend is voor het milieu dan accu-aangedreven elektrische machines. De fabricage van accu's zou onevenredig veel CO2-uitstoot veroorzaken, stelt de fabrikant.
Diverse andere machinefabrikanten, waaronder Komatsu, Kobelco, Hitachi, Volvo en Sennebogen, hebben de afgelopen jaren hybride dieselmaterieel gelanceerd om brandstof te besparen en de uitstoot te beperken.
Niet alleen motoren of hybride technieken kunnen zorgen voor minder emissies, ook de diesel zelf kan hieraan bijdragen. Het Nederlandse merk Traxx brengt diesel op de markt waarvan het zelf zegt dat deze minder schadelijke stoffen uitstoot. Daarnaast levert Traxx synthetische diesel op basis van afval- en reststromen, zoals dierlijke vetten. 'Deze HVO-varianten zijn fossielvrij en CO2-neutraal.' Meer over HVO bij het onderdeel over GTL, hieronder.
GTL, een tussenstap op weg naar...
BAM maakt al geruime tijd werk van emissiebeperking. Het bouwbedrijf heeft de laatste jaren veel ervaring opgedaan met GTL, een brandstof die wel de uitstoot van fijnstof en stikstof, maar niet die van CO2 vermindert. GTL (gas-to-liquids) is een van aardgas gemaakte, door Shell ontwikkelde synthetische brandstof. BAM ziet GTL als een transitiebrandstof, als een tussenstap op weg naar een meer permanente oplossing. Dat zou waterstof kunnen zijn. Of HVO (hydrotreated vegetable oil, ook wel 'blauwe diesel' genoemd). HVO is een biobrandstof die zorgt voor minder fijnstof-, stikstof- én CO2-emissie. Van HVO wordt echter gezegd dat deze in dit stadium nog roest- en bacterievorming in de motor kan veroorzaken.
Na testmetingen op het project Rotterdamsebaan in Den Haag, meldden BAM en Shell een fijnstofreductie van 46 procent door het gebruik van GTL. Kort hierna kwam echter naar buiten dat deze resultaten een vertekend beeld gaven, omdat bij de proef een relatief oude machine was gebruikt. Bij de inzet van een modernere machine zouden de uitkomsten er heel anders hebben uitgezien.
Later kwam het resultaat naar buiten van nog een andere proef. Verhuurbedrijf Riwal zegt door gebruikmaking van GTL aanzienlijk minder roet, fijnstof en stikstof uit te stoten. Bij deze metingen werden volgens Riwal de emissies van identieke machines met elkaar vergeleken.
Is LNG haalbaar in Nederland?
In het wegtransport is al de nodige ervaring opgedaan met LNG. Deze afkorting staat voor Liquified Natural Gas, oftewel: vloeibaar aardgas. Wegvervoerders zien LNG als een goed alternatief voor diesel op de lange afstand. Volvo Trucks meldt tot 23 procent CO2-reductie te kunnen behalen bij het gebruik van LNG in plaats van diesel.
In augustus 2018 werd aangekondigd dat in Nederland een praktijktest zou worden gehouden met het gebruik van LNG in bouwmaterieel. Hiervoor werd samenwerking gezocht met de Chinese fabrikant XCMG, die al sinds 2010 grondverzetmachines op LNG bouwt. Omdat XCMG op dit moment geen Nederlandse importeur (meer) heeft, is het initiatief voor een in ons land te houden proef vooralsnog een stille dood gestorven.
Op de foto is een XCMG-shovel te zien, met achterop een LNG-tank.
Waterstof, in Groningen gebeurt het
In de materieelsector wordt vaak gezegd dat waterstof mogelijk een goed alternatief is voor diesel bij vooral zwaardere machines. Hiermee zou een forse emissiebeperking kunnen worden bereikt.
Machineleveranciers en aannemers hebben steeds meer belangstelling voor waterstof. Maar of machinefabrikanten daadwerkelijk serieus onderzoek doen naar waterstof, en hoe ver zij hiermee zijn, is niet echt duidelijk. Zij houden hun kaarten op dit punt vooralsnog tegen de borst. Zeker is wel dat motorenfabrikant Deutz de mogelijkheden van waterstof serieus verkent.
In de gemeente Groningen wordt intussen al volop gewerkt met waterstof. Het stadsbestuur laat vuilniswagens en ander materieel ombouwen en geschikt maken voor waterstof.
Voor Gerrit Griffioen, hoofd Materieel bij de gemeente Groningen, staat vast dat ook grondverzetmachines op waterstof kunnen draaien. ‘Als wij in staat zijn om met een waterstof-aangedreven vuilniswagen containers te legen, dan kan je óók op waterstof een hoeveelheid zand verplaatsen of een vrachtwagen laden en lossen’, is zijn overtuiging.
Mikken op LPG, propaangas of methaan
Emissiebeperking kan op tal van manieren worden bereikt. Op de Bauma 2019 stal Case de show met een futuristisch ogende shovel. Deze 'wiellader van de toekomst' kan volgens de Amerikaanse fabrikant een CO2-reductie van 80 procent bereiken door methaan te gebruiken in plaats van diesel. Methaan wordt gewonnen bij de vergisting van afval en mest. De wiellader van Case kan, mits uitgerust met een compressiesysteem, ook draaien op regulier aardgas.
Andere fabrikanten werken aan machines op LPG. Zo is Kubota bezig met de ontwikkeling van een minigraafmachine die op LPG draait.
De Schans levert al langere tijd een Knikmops op LPG. De leverancier zegt de laatste tijd een toenemende vraag te signaleren naar dit model. 'De markt is echt aan het veranderen.'
Bomag onderzoekt of een van haar lichtere tandemwalsen in de toekomst kan draaien op propaangas. Volgens Bomag biedt een 30 kW gasmotor van Deutz vergelijkbare mogelijkheden als een dieselmotor met roetfilter. De rijsnelheid en verdichtingsprestaties liggen op hetzelfde niveau.
Compact materieel massaal over op accu's
De trend is volkomen duidelijk: compact materieel gaat massaal over op accu-aangedreven elektrische motoren. De ene fabrikant na de andere kondigt aan met elektrische shovels of graafmachines op accu's te komen. In Nederland was Limach de eerste. Ruim een halfjaar later volgde JCB.
Inmiddels is er een eindeloze lijst van fabrikanten die prototypes of werkende modellen van elektrische accu-mini's heeft getoond, dan wel heeft aangekondigd hiermee op korte termijn te komen. Niemand lijkt te willen achterblijven. Tobroco-Giant wil er zelfs naartoe werken om het gehele gamma elektrisch te gaan aanbieden.
Nederland blijft internationaal vooroplopen als het gaat om de vraag naar elektrisch. Dealer-importeurs van merken die niet actief aan elektrificering werken, pakken daarom zelf de handschoen op, en komen met eigen oplossingen. Voorbeelden hiervan zijn Meerman, met een eigen elektrische Kubota, De Schans, die een elektrische Knikmops op de markt brengt, en Van der Spek, die met de Eco-Digger komt. Intussen heeft Bobcat Nederland uitgeroepen tot proeftuin voor zijn elektrische minigravers.
Stukje bij beetje lijkt het alsof de grenzen verder worden opgerekt. Zo heeft Hitachi aangekondigd met een elektrische rupsgraafmachine van 8,5 ton op de markt te komen. In Noorwegen ontwikkelde een groep ingenieurs van Pon zelfs een accu-aangedreven elektrische rupsgraver van 25 ton. In Scandinavië wordt deze Caterpillar daadwerkelijk op de markt aangeboden en verkocht. De prijs is ongeveer drie keer zo hoog als die van een dieselmodel in dezelfde gewichtsklasse: 620.000 euro.
