Imposant is hij in ieder geval, de JCB 150X HD, een vertrouwd concept dat met talloze verbeteringen weer helemaal ‘up to date’ is gemaakt. De laatste twee letters van de type-aanduiding staan voor Heavy Duty, te vertalen als ‘voor zwaar gebruik’. Deze variant behoort tot het standaardprogramma van het fabriek uit Rocester en heeft niet alleen een langere en bredere onderwagen, maar ook 47 cm bodemvrijheid, 4,5 cm meer dan bij het basismodel. Het geeft 394 cm rupslengte tegenover 359 cm bij de basisuitvoering. Dat kan bij een zachtere bodem net het verschil zijn tussen een stabiele basis en wegzakken. En zácht is de bodem van het gigantische terrein van Hendrik Bedrijven In Brunssum, waar Pierre Swelsen onze gastheer is.
Door de smurrie alsof het harde klei is
Specificaties JCB 150X HD
Motor: 4.399 cm³ viercilinder common-rail turbodiesel, DPF
Hydrauliek: 2 zuigerpompen met variabele opbrengst, tandwiel-servopomp
Transportgewicht: 16.684 - 17.861 kg
Max. graafdiepte: 548 - 999 cm, afh. van giek en lepelsteel.
Rijsnelheid: 2,5/4,3 km/u (laag/hoog)
De rupskraan lijkt weinig hinder te hebben van de na enkele dagen regen uiterst drassige omstandigheden en rolt door de gele, bruine en grijze smurrie alsof het harde klei is. De fotograaf daarentegen zou nu ook dolgraag met minder bodemdruk genererend schoeisel rondlopen; elke stap gaat gepaard met een zuigend gevoel onder de voeten. Dat modderige gestuntel tovert bij machinist Jan Jacob Bles een ietwat valse grijns op het gezicht, maar hij is wel zo vriendelijk om hier en daar de bodem wat aan te drukken met zijn 80 cm brede rupsen om wat looppaden te creëren.
Handige lichtjes
De vertrouwde ‘walk around ‘ en het maken van detailfoto’s hebben we dan al achter de rug, want bij deze bodemgesteldheid zal de JCB 150X HD vast niet lang schoon blijven. Jan Jacob wijst erop op dat er bij JCB goed is nagedacht over het dagelijks onderhoud. ‘Het is een flinke knaap, maar toch kun je de dagelijkse aandachtspunten bekijken vanaf de grond. Om op de machine te klimmen hoef je geen acrobaat te zijn. Je komt dankzij de mooie trap gemakkelijk boven, waarbij de aluminium roosters voorkomen dat je uitglijdt. Bovenop moet je natuurlijk altijd een beetje opletten, maar de stevige relingen vormen een uitstekende valbeveiliging en staan ook nog eens heel stoer.
De zijdelen zijn hoger uitgevoerd dan strikt noodzakelijk is, maar die opstaande randen zijn best handig. Leg je dan iets op de bovenwagen - ruimte genoeg - dondert het er niet meteen af. Weet je wat ik ook goed vind? Die lichtjes bij de traptreden, zodat je in het donker kunt zien waar je loopt! Onder de motorkap zit ook verlichting, dat is extra prettig in de winter, als de dagen korter zijn. In de machinekamer gaat het er heel overzichtelijk aan toe en je kunt overal goed bij.’
Het is een flinke knaap, maar toch kun je de dageljkse aandachtspunten bekijken vanaf de grond”
Stage V-normen
De JCB 150 voldoet sinds kort aan de Stage V-normen. Voor de prestaties heeft dat geen ingrijpende gevolgen gehad. De volledig in eigen beheer ontwikkelde en gebouwde EcoMAX 4.399 cm³ viercilinder common-rail turbodiesel levert ook in deze schonere uitvoering 81 kW/109 pk en 516 Newtonmeter koppel. Het standaard toegepaste Autostop/ Auto-Idle is in feite het equivalent van Stop en Start bij auto’s en kan een vijf procent lager brandstofverbruik opleveren.
Hoogwaardige roestpreventie
Terug op de begane grond klapt Jan Jacob een traptrede omhoog. ‘Hier is de aanzuigslang van de dieseltank opgeborgen, heel netjes, je rolt ‘m als het ware vanzelf in de houder.’ Een trapje hoger blijkt de vuldop voor de AdBlue te zitten. Bijvullen zonder morsen lukt maar zelden, een lekbakje met een keurig afvoerslangetje vangt de geknoeide vloeistof op. Achter een van de zijkappen tref je enkele gemakkelijk te verwisselen filterpatronen aan. Het schoonblazen van de radiatoren, goed bereikbaar aan de linkerkant van de machine, is ook geen bezigheid waarvoor je volgens onze machinist een volleerd technicus moet zijn.
Voor de bedrijfskosten van een machine spelen de service-intervallen en het vergemakkelijken van het werk voor de monteur een belangrijke rol, net als het verlagen van de afschrijving door een langere levensduur. JCB probeert dat laatste te bereiken met een intensieve roestpreventie door stalen delen te verzinken en van een laag poedercoating te voorzien. In de lagering van giek en lepelsteel zijn bronzen bussen toegepast. Daardoor is de interval voor het doorsmeren beperkt tot 250 uren. Bij de 500 uur-beurt zijn er nog maar tien vaste aandachtspunten. Met 2.000 uur is de vervangstermijn van het centrale hydrauliekfilter recentelijk verdubbeld, terwijl de motorolie 500 uur meegaat. Het luchtfilter moet na 1.000 uur worden vervangen.
De luchtkoeling in de stoelen is absoluut top, dat zie je normaal alleen bij dure auto's!”
Luchtgekoeld zitten
Voor Jan Jacob zit het buitenwerk erop, hij mag ‘op de bok’. We willen echter nog wel horen wat hij van zijn werkplek vindt, alvorens hij de motor start. De eerste opmerkingen laten niet lang op zicht wachten. ‘Aan ruimte geen gebrek en met het uitzicht is ook niks mis. Ik voel me hier thuis! Ik heb genoeg ruimte voor mijn voeten en het is fijn dat je de joysticks op hoogte kunt instellen. De hendels passen mooi bij de stoel. Noem het maar gerust een zetel, met zijn mooie uitvoering, ruime verstelbaarheid en comfortabele zit. De luchtkoeling in de stoelen is absoluut top, dat zie je normaal alleen bij dure auto’s!’ Die opmerking zal bij JCB-bestuursvoorzitter Lord Bamford en zijn medewerkers zeker in goede aarde vallen, want het merk heeft comfort en ergonomie hoog in het vaandel staan en maakt er geen geheim van daarbij de betere automerken als voorbeeld te beschouwen.
Start-stopknop
‘Dat mag je ook wel even noteren’, vervolgt Jan Jacob. ‘Naast de centrale draaiknop zit een start-stopknop, waarmee je de motor met een simpele vingerbeweging kunt afzetten en starten, zonder dat de sleutel eraan te pas komt. Handig wanneer je even met een collega op de grond moet praten, geen omslachtig gedoe verder.’ Achter de stoel is nog ruimte voor een bak waarin de machinist persoonlijke spullen kwijt kan, met tegen de achterkant een netje voor ‘kleinspul’ en tegen het zijvlak een brandblusser. Best een handige plek, zo kun je er meteen bij als het nodig is. In feite geldt dat net zo zeer voor de koelkast naast de bak... Boven de achterruit is een kleiner kastje met een afsluitbaar deksel aangebracht. Gezien het voorgaande is het vast geen verrassing dat de klimaatbeheersing dik in orde is, met maar liefst elf uitstroomopeningen, ook boven de machinist. Gele cirkels bij de ronde knoppen op het bedieningspaneel en de roosters van het aircosysteem onderstrepen permanent dat je in een JCB zit.
Eén keer inregelen en kláár
Standaard wordt de 150X geleverd met een enkel 7” display, dat veel informatie biedt. Een tweede scherm is een welkom extra, niet alleen als de machine met camera’s is uitgerust, maar helemaal bij het gebruik van ‘intelligente’ GPS-graafsystemen, zoals Topcon, Trimble en Leica. Deze kunnen relatief eenvoudig worden geïnstalleerd, dankzij de GPS-voorbereiding af-fabriek. Geautomatiseerd is ook het gebruik van verschillende bakken en andere hulpstukken. Jan Jacob vindt het handig dat je via de ‘boordcomputer’ een tiental instellingen voor hulpstukken kunt inprogrammeren. ‘Met de ronde draaiknop waarmee je allerlei dingen regelt, stel je het type werkstuk en de vereiste liters in. Ik heb het geprobeerd met drie verschillende bakken en een vork en het werkt goed. Eén keer inregelen, daarna is het een kwestie van via het scherm het hulpstuk kiezen en kláár!’
Jan Jacob snel in zijn ritme
Jan Jacob lijkt snel in zijn ritme te raken op deze JCB 150 X. Dat dit niet alleen onze eigen indruk is, blijkt als hij later over zijn ervaringen vertelt. ‘Je stapt erop en draait er zo mee weg. Hij ligt meteen al lekker in de hand en als je alles hebt opgestart, is de bediening heel simpel. Er zit een Steelwrist draaikantelstuk met gripper op en dat werkt prima. Je voelt bij alles dat je veel controle over de machine hebt. Gooi je de bak languit om hem daarna weer naar je toe te trekken is het ook meteen raak en gaat het heel strak. Ben je aan het slopen met een sorteergrijper, blijft de machine heel soepel. De kraan draait lekker weg en blijft daarbij steeds ontzettend stabiel. Tuurlijk, dit is geen standaardmodel maar een HD die heel geliefd is in de sloop, vanwege zijn bredere onderwagen en beschermende stootbuffers.
De extra bescherming voor de bakcilinder is ook typisch iets voor een sloopuitvoering. De extra breedte van de HD-versie draagt natuurlijk bij tot het stabiele gevoel, maar ik blijf onder de indruk hoe vast hij op z’n poten blijft staan, ook als ik met gestrekte giek een bak wegpak. Het viel me verder nog op dat er veel zorg is besteed aan isolatie, het blijft lekker rustig in de cabine.’
Bij de tijd
Iets wat goed is moet je niet veranderen, is een filosofie die reeds bij talloze producten zijn nut heeft bewezen. Ook de JCB 150X, met of zonder HD, is geen revolutie maar een evolutie. De Britse fabriek heeft de machine met slimme aanpassingen volledig klaar gemaakt voor de jaren twintig. Jan Jacob Bles weet het treffend samen te vatten: ‘Je gaat er lekker comfortabel in zitten en bent er in een mum van tijd mee aan het werk, waarbij je indien gewenst over alle moderne slimme graaftechnieken kunt beschikken. Het mag dan een vertrouwd concept zijn, met de recente updates is de JCB 150X weer volledig bij de tijd!’
Dit artikel is gesponsord door JCB
